MvdG: Het zand geeft en neemt
En we zijn weer terug in Egypte! In Berenike om precies te zijn. Nu bedolven onder het woestijnzand maar ooit een florerende havenstad aan de Rode Zee. Het artikel op de site van de Maand van de Geschiedenis is er wederom eentje aangeboden door National Geographic Historia (inclusief vele afbreekstreepjes midden in zinnen wat doet denken dat het een copy en paste actie is vanuit een aangeleverd pdf-bestand). Zoals we inmiddels gewend zijn is er geen vermelding van de auteur en moet de datum van publicatie afgeleid worden uit de context van het verhaal. In ieder geval in of na het jaar 2012 gezien de vermelding van de eerste verjaardag van het begin van de Egyptische Revolutie.
Volgens Plinius de Oudere werd Berenike in 275 v.Chr. gesticht door Ptolemaeus II als havenstad voor de aanvoer van olifanten uit Oostelijk Afrika. Met het stilvallen van de olifantenhandel in de tweede eeuw v.Chr. (waarvan de reden onbekend is) raakte de haven in verval. Pas in de eerste eeuw van onze jaartelling werd er door de Romeinen nieuw leven ingeblazen. In plaats van de haven uit te baggeren werd er voor gekozen om de stad simpelweg te verleggen. Het vormde de start van de grootste bloeiperiode: ‘de haven werd de poort van Rome naar Oost-Afrika en India’.
Berenike lag aan het enorme Romeinse netwerk van wegen en handelsposten. Alleen al in de nagenoeg onbevolkte Oostelijke Woestijn lag zo’n 2200 kilometer hoofdweg, die op sommige plaatsen liefst dertig meter breed was. De afstand van Berenike naar Edfu en Qift, de dichtstbij- zijnde Nijlhavens, bedroeg 340, respectievelijk 370 kilometer, een barre tocht door de woestijn die per kameel zo’n twaalf dagen in beslag nam. Om het reizen mogelijk te maken, stonden er langs de wegen op regelmatige afstanden forten en andere nederzettingen.
Sinds 1994 zijn archeologen volop bezig de stad in kaart te brengen. Na de bloeiperiode in de eerste eeuw raakte de haven namelijk opnieuw in de vergetelheid. In de vierde en vijfde eeuw was er nog een kleine opleving maar met de komst van de islam was het voorbij en nam de woestijn bezit van de stad. De opgravingen en reconstructies van hoe het leven er in deze stad ooit heeft uitgezien geven niet alleen aan dat hier een levendige handel in goederen heeft plaatsgevonden, maar dat er ook een belangrijke uitwisseling was van ideeën. Zo is er bewijs gevonden van twaalf geschreven talen en zeven verschillende religies.
Het idee van culturele uitwisseling krijgt ook op een andere manier gestalte. De Indiase archeoloog P.J. Cherian van de Universiteit van Kerala doet onderzoek naar Romeinse invloeden in de Indiase kustplaats Pattanam en komt regelmatig op bezoek in Berenike. In India bestaan oeroude joodse en christelijke tradities die volgens de legenden teruggaan tot de Romeinse tijd. Nu pas is er fysiek bewijs dat er in die tijd daadwerkelijk contact was tussen de zuidwestkust van India en het Romeinse Rijk.
En dan te bedenken dat er tot nu toe (2012?) nog maar zo’n 2% van het stadsoppervlak is blootgelegd.
~ ~ ~
In oktober schrijf ik regelmatig een blogpost naar aanleiding van de artikelen op de site van de Maand van de Geschiedenis rond het thema van 2020: Oost/West.